آشنایی با رشته علوم تربیتی و آینده شغلی و بازارکار آن
معرفی رشته علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی - مقطع کارشناسی
آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی در کشور ما مسئله ای جدید بوده و تا کنون توجه شایانی بدان معطوف نگردیده است. در روند جامعه انقلابی ما، نقش آموزش و پرورش در توضیح و تشریخ ارزشهای جدید حاکم برجامعه اسلامی و آماده کردن کودکان برای ایفای نقش خود بر مبنای روابط اسلامی و انقلابی از اهمیت خاص برخوردار است و این مسئله از دیدگاه اسلامی و نیز در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تأیید قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیقات رواشناسان و کارشناسان علوم تربیتی نمایانگر آن است که امکانات مراکز تربیت کودکان از دوره های پیش دبستانی نباید تنها برای محافظت کودکان و تامین نیازهای اولیه آنان مورد استفاده قرار گیرند. بلکه تدوین برنامه های آموزشی در چنین دورانی بسیار ضرورت دارد و نقش این دوران در تحکیم پایه و اساس تربیتی آموزشهای بعدی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
طول دوره تحصیل
متوسط طول دوره کارشناسی علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی 5 سال است (حداقل 4 سال و حداکثر 6 سال میباشد) و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی کلیه دروس در 8 ترم برنامه ریزی شده است و طول هر ترم 17 هفته در هر نیمسال تحصیلی است زمان هر درس از نوع نظری 17 ساعت، عملی 24 ساعت و کارورزی 51 ساعت است.
تعداد واحدها
تعداد کل واحدهای درسی دوره کارشناسی رشته آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان 142 واحد است، این دروس از لحاط محتوی به عمومی، اصلی، اختیاری و اختصاصی تقسیم میشود، دروس اختصاصی از لحاط نظری و عملی به دو دسته تقسیم میشود (42 واحددروس نظری و 8 واحد دروس عملی ) کارورزی به شرح زیر:
- دروس عمومی 23 واحد
- دروس اصلی: پایه علوم ( اصلی ) 61 واحد
- دروس تخصصی : (دروس کاربردی) 50 واحد
- دروس اختیاری 8 واحد
جمع واحد 142
نقش و توانایی یا کارایی
1- مربی دوره های پیش دبستانی (شیرخوارگاه ، مهدکودک، کودکستان و آمادگی)
2- کارشناس تهیه مواد و وسائل آموزشی و کمک آموزشی برای مراکز پیش دبستانی و دبستانی
3- آموزگار مدارس ابتدائی
4- مدیریت مدارس ابتدائی
5- مربی کاروزی دانشجویان تربیت معلم
6- تدریس در مدارس کودکان استثنائی ( در صورت گذراندن دروس اختصاصی و پایه و اصلی)
7- کارشناس و مربی آموزش و پرورش پیش دبستانی در دانشگاه
8- کارشناس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
9- کارشناس آموزش و برنامه ریزی سازمان بهزیستی
10- کارشناس وزارت آموزش و پرورش (دفتر آموزش ضمن خدمت، دفتر تحقیقات و برنامه ریزی درسی و مانند آن)
ضرورت و توانایی
در بسیاری از فرهنگ ها از جمله فرهنگ ما، پدر و مادر مسئولیت و نقش بسیار مهمی در تربیت کودکان خوددار میباشند, شکی نیست که دامان مادر و خانواده میتوانند بهترین مربی و محیط تربیتی برای کودک محسوب شوند، ولی این امر به سبب پیچیدگی های زندگی صنعتی و تقسیم وظایف میتوانند به نحو احسن تحقق یابد. کافی نمودن آگاهیهای والدین و شناخت نیازهای فرزاندنشان، اشتغال مادران کارمند و کارگر خارج از خانه به علت ضعف بنیه مالی و اقتصادی خانواده از اهم مسائل مورد نظرند، از طرف دیگر نیاز کودک به جامعه و توجه به حقوق کودک و نیاز جامعه به کودکان آینده ساز خود حائز اهمیت بسیار است.
مسئله نیاز اجتماعی بدین صورت مطرح میشود کودک نمیتواند تنها به مادر و خانواده خود متعلق باشد بلکه به کل اجتماع که درآن پرورش می یابد تعلق دارد و الزاماً مجموعه به تاثیر پذیری از شرایط و امکانات و سازمان دهی محیط اجتماعی میباشد. بنابراین همزمان با تربیت خانواده، لازم است مراکز آموزش و پرورش پیش دبستانی در زمینه تکامل همه جانبه کودک نقش اساسی و حیانی خود را ایفاء نمایند.
آموزش و پرورش پیش دبستانی در کشور ما مسئله ای جدید بود و تا کنون توجه شایانی بدان معطوف نگردیده است. در روند جامعه انقلابی ما، نقش آموزش و پرورش در توضیح وتشریح ارزشهای حاکم بر جامعه اسلامی و آماده کردن کودکان برای ایفای نقش خود بر مبنای روابط اسلامی و انقلابی از اهمیت برخوردار است و این مسئله از دیدگاه اسلامی و نیز در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تأیید قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیقات روانشناسان و کارشناسان علوم تربیتی نمایانگر آن است که امکانات مراکز تربیت کودکان در دروه های پیش دبستانی نباید تنها برای محافظت کودکان و تامین نیازهای اولیه آنان مورد استفاده قرار گیرند.
بلکه تدوین برنامه های آموزشی در چنین دورانی بسیار ضرورت دارد و نقش این دوران در تحکیم پایه و اساس تربیتی و آموزشهای بعدی از اهمیت بسیاری برخوردار است. از طرف دیگر نیازهای فردی کودکان از نقطه نظر حسی و حرکتی، عقلی واجتماع جامعه را به پرورش مربیان متعهد و دلسوز، آگاه و علاقمند نشان میدهد.
پرواضح است که کار چنین مربیانی بدون آراستگیهای معنوی و مسئولیتهای و تعهدات دینی و عقیدتی نمیتواند چندان مثمر ثمر واقع گردد. از طرفی نیاز به تربیت نیروی انسانی در این رشته که در حال حاضر بر عهده سازمان بهزیستی کشور و وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است مورد تأیید مقامات مسئول میباشد. به این ترتیب که کلیه مهدکودکهای زیر پوشش سازمان بهریستی و وزارت آموزش و پرورش برای حسن اداره امور مهدکودکها خود نیاز مبرمی به فارغ التحصیلان رشته آموزش و پرورش پیش دبستانی دارند.
دروس دوره هشت ترمی رشته آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی
خیر کد درس نام درس (اختیاری) نوع
ترم 1
1 105 تربیت بدنی -1 خیر عمومی
2 250 فارسی عمومی خیر عمومی
3 251 زبان خارجه عمومی خیر عمومی
4 21421012 روانشناسی عمومی خیر اصلی
5 21421023 جامعه شناسی عمومی خیر اصلی
6 21421045 تاریخ آموزش و پرورش در اسلام و ایران خیر اصلی
7 21423041 کلیات فلسفه خیر اصلی
8 21431016 آشنائی با کتابخانه و اصول کتابداری خیر اصلی
ترم 2
9 101 معارف اسلامی -1 خیر عمومی
10 110 تربیت بدنی -2 خیر عمومی پیش نیاز
11 21421034 مقدمات تکنولوژی آموزشی خیر اصلی
12 21421056 فلسفه آموزش و پرورش خیر اصلی پیش نیاز
13 21421114 روانشناسی تربیتی خیر اصلی پیش نیاز
14 21421147 جامعه شناسی آموزش و پرورش خیر اصلی پیش نیاز
15 21423052 کلیات اقتصاد خیر اصلی
ترم 3
16 106 معارف اسلامی -2 خیر عمومی پیش نیاز
17 21406019 روانشناسی رشد -1 کودکی خیر اصلی پیش نیاز
18 21421067 اصول و مبانی آموزش و پرورش خیر اصلی
19 21421090 آموزشوپرورشابتدائیوراهنماییومتوسطه خیر اصلی
20 21421103 روشها و فنون تدریس خیر اصلی
21 21421181 روشهای آماری در علوم تربیتی خیر اصلی
22 21421250 مقدمات برنامه ریزی آموزشی-درسی خیر اصلی
23 21421261 اقتصاد آموزش و پرورش خیر اصلی پیش نیاز
ترم 4
24 252 اخلاق وتربیت اسلامی خیر عمومی
25 21421089 آموزش و پرورش تطبیقی خیر اصلی پیش نیاز
26 21421125 روانشناسی رشد -2 نوجوانی خیر اصلی پیش نیاز
27 21421192 سنجش و اندازه گیری درعلوم تربیتی خیر اصلی پیش نیاز
28 21421205 مقدمات روش تحقیق در علوم تربیتی خیر اصلی پیش نیاز
29 21421227 آموزش و پرورش کودکان استثنایی خیر اصلی پیش نیاز
30 21421238 مقدمات مشاوره و راهنمایی خیر اصلی
ترم 5
31 113 متون اسلامی- منتخب ایات قران و نهج البلاغه خیر عمومی
32 21422015 آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی خیر تخصصی پیش نیاز
33 21422060 روانشناسی بازی خیر تخصصی پیش نیاز
34 21422106 آشنایی با مفاهیم و روش تدریس ریاضیات خیر تخصصی پیش نیاز
35 21422140 تهیه و کاربرد وسایل و مواد آموزشی خیر تخصصی پیش نیاز
36 21422208 حرکت ورزشی و سرودهای خاص کودکان خیر تخصصی
37 21422297 متون تخصصی پیش دبستانی و دبستانی خیر تخصصی
38 21422311 روش تدریس علوم تجربی و اجتماعی خیر تخصصی پیش نیاز
39 21422355 کار عملی -2 خیر تخصصی پیش نیاز
ترم 6
40 112 انقلاب اسلامی و ریشه ها خیر عمومی
41 21422026 بهداشت و تغذیه مادر و کودک خیر تخصصی پیش نیاز
42 21422093 مدیریت مراکز پیش دبستانی و دبستانی خیر تخصصی پیش نیاز
43 21422162 زبان آموزی خیر تخصصی پیش نیاز
44 21422264 روانشناسی آموزش خواندن خیر تخصصی پیش نیاز
45 21422300 آشنایی با فعالیتهای تربیتی- اجتماعی خیر تخصصی پیش نیاز
46 21422333 تربیت بدنی- ورزش و بازیهای دبستانی خیر تخصصی
47 21422366 کار عملی -3 خیر تخصصی پیش نیاز
ترم 7
48 111 تاریخ اسلام خیر عمومی
49 259 جمعیت و تنظیم خانواده خیر عمومی
50 21413127 تفاوتهای فردی کودکان خیر اصلی پیش نیاز
51 21422048 اصول بهداشت و کمکهای اولیه خیر تخصصی
52 21422128 آموزش هنر خیر تخصصی پیش نیاز
53 21422184 قصه گویی و نمایش خلاق خیر تخصصی پیش نیاز
54 21422195 کار و آشنایی باطبیعت و زندگی اجتماعی خیر تخصصی پیش نیاز
55 21422231 مشاوره کودک خیر تخصصی پیش نیاز
56 21422286 ادبیات کودکان خیر تخصصی
منبع: وب سایت دانشگاه فردوسی مشهد
گرایش تکنولوژی آموزشی:
تکنولوژی آموزشی در لغت از واژههای خاص "تکنو" به معنی برخورد سیستماتیک با پدیدههای علمی, "لوژی" به معنای شناخت، و "آموزش" به معنای فعالیتهای هدفمندی است که مربیان یا معلمان انجام میدهند تا تغییر رفتار یا توانایی تغییر رفتار در فراگیرنده به وجود بیاید. از همین جا مشخص میشود که تکنولوژی آموزشی به معنای شناخت پدیدهها یا روشهای دقیق آموزشی برای رسیدن به اهداف آموزشی است.
همانطور که گفتیم این یک تعریف لغوی است. اما در تعریف مفهومی باید گفت که تکنولوژی آموزشی شامل تئوریها و اجرای اعمال طراحی، رشد، کاربرد، مدیریت و ارزشیابی فرآیندها و منابع یادگیری میشود.این فرآیند از یک سو نگاهی خُرد و موشکافانه دارد؛ زیرا برای تسهیل فراگیری به تک تک فراگیران به صورت خُرد توجه میکند و از سوی دیگر کیفیت آموزشی را بهصورت کلی در نظر میگیرد و در این راستا به طراحی علمی، رشد علمی، کاربرد و مدیریت این فرآیند میپردازد.در کل میتوان گفت که رشته تکنولوژی آموزشی تلاش میکند تا با طراحی دقیق و صحیح نظام آموزشی، به معلمها بیاموزد که چگونه معلمی ورزیده، کاردان و ماهر شوند و تدریس خود را بر پایه بهترین شیوه یادگیری, استوار کنند. این دانش همچنین به مسؤولان نظام آموزشی بهترین راه تدوین کتب درسی، مدیریت آموزشی و ارزشیابی آموزشی را نشان میدهد.
تواناییهای لازم:
تکنولوژی آموزشی فرآیند کیفی و خُرد است؛ یعنی به یادگیری تک تک انسانها توجه دارد. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید نوعدوست، انساندوست، علاقهمند به دانشآموزان و در عمل صادق باشد. همچنین لازم است از نظر هوشی، توانایی فوقالعادهای داشته و دید هنری داشته باشد.در حال حاضر نیز میبینیم که دانشجویان توانمند این رشته گاه با وسایل بسیار ابتدایی، وسایل جدید و جالبی خلق میکنند. و در نهایت اینکه دانشجوی تکنولوژی آموزشی اگر هدفش ورود به آموزش وپرورش است، نباید ایدهآلگرا باشد چون هنوز تفکر تکنولوژی آموزشی در آموزش وپرورش جا نیفتاده است و فارغالتحصیلان این رشته نباید انتظار داشته باشند که آموختههای خود را خیلی راحت و بدون هیچ مقاومتی در محیط آموزشی پیاده کنند.
موقعیت شغلی در ایران:
فلسفه اصلی این رشته، استفاده از توانایی فارغالتحصیلان آن در آموزش و پرورش و سپس صدا و سیما است. اما در عمل میبینیم که به دلیل تفکر غلط حاکم بر محیطهای فوق، تکنولوژیستهای آموزشی به سختی جذب این مراکز میشوند. البته برخی از فارغالتحصیلان این رشته جذب مدارس غیرانتفاعی شدهاند و با ارائه طرحهای آموزشی برای دورهها و درسهای مختلف، کارآیی مدرسه را بسیار ارتقاء دادهاند.عدهای از فارغالتحصیلان نیز جذب وزارت ارشاد یا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان میشوند و بالاخره برخی از فارغالتحصیلان با توجه به تواناییهایی که در طی تحصیل کسب کردهاند، جذب بازار کار آزاد میشوند و به عکاسی آموزشی یا تولید فیلمهای آموزشی میپردازند.
درسهای این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک در گرایشهای مختلف علوم تربیتی:
تاریخ آموزش و پروش در اسلام و ایران، فلسفه آموزش و پرورش، اصول و مبانی آموزش و پرورش،آموزش و پرورش تطبیقی، آموزش و پرورش ابتدایی راهنمایی و متوسطه، اخلاق اسلامی،روش ها و فنون تدریس، روانشناسی عمومی، روانشناسی تربیتی، روانشناسی رشد کودکی و نوجوانی، جامعهشناسی عمومی، جامعهشناسی آموزش و پرورش، اقتصاد آموزش و پرورش، مقدمات مدیریت آموزشی، مقدمات برنامهریزی آموزشی ودرسی، آموزش و پرورش کودکان استثنائی، مقدمات مشاوره و راهنمایی، مقدمات تکنولوژی آموزشی، آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری، روشهای آماری در علوم تربیتی، سنجش واندازهگیری در علوم تربیتی، مقدمات روش تحقیق در علوم تربیتی.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی آموزشی:
سمینار در برنامهریزی درسی و آموزشی، مبانی ارتباط انسانی، اصول طراحی پیامهای آموزشی، اصول عکاسی، تولید برنامههای تلویزیونی، انتخاب، بهرهبرداری و ارزیابی مواد و وسایل آموزشی، تولید مواد آموزشی.
گرایش مدیریت و برنامهریزی:
گرایش مدیریت و برنامهریزی آموزشی یک رشته میان رشتهای است که تلفیقی از رشتههای روانشناسی، جامعهشناسی، فلسفه، مدیریت، آمار، زبان خارجی و مشاوره میباشد.هدف این گرایش از یک سو فراهم ساختن فرصتهای یادگیری هر چه بیشتر برای گروههای واجبالتعلیم و علاقهمند به یادگیری و از سوی دیگر تربیت نیروی انسانی ماهر مورد نیاز توسعه اقتصادی کشورها است. در کل مدیریت و برنامهریزی آموزشی، مدیریت بر فعالیتهای یاددهی و یادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده و ارزیابی میزان تحقق این تغییرات است.فارغالتحصیل این گرایش به راحتی میتواند علاوه بر پیشبینیهای آموزشی یک کشور، مراحل برنامهریزی آموزشی و مدیریت بر اجرای آن را ترسیم کند و با روشهای بهتر آموزشی، راهنما و مشاور خوبی برای یادگیرندگان باشد.
تواناییهای لازم :
فلسفه، جامعهشناسی، ریاضیات، آمار، اقتصاد و زبان انگلیسی در این رشته کاربرد و اهمیت بسیاری دارد. دانشجوی این رشته باید نسبت به محیطهای آموزشی جامعه خود، دید عمیقی داشته باشد و روش آموزش کشور خود را بداند تا ظرافتهای رفتاری دانشآموزان را درک کند و در نهایت به تشریح و تشکیل یک برنامهریزی آموزشی صحیح بپردازد.
موقعیت شغلی در ایران :
امروزه آموزش با همه جنبههای زندگی ما ارتباط تنگاتنگ دارد و هر اندازه که جامعه ما پیچیدهتر شود، آموزش و پرورش نقش مهمتری در حل مسائل آتی و رشد انسانها پیدا میکند. به همین دلیل موقعیتهای شغلی بسیاری برای فارغالتحصیلان این گرایش وجود دارد. تا جایی که بسیاری از کارشناسان مدیریت و برنامهریزی آموزشی آینده شغلی این گرایش را در کشور ما، بسیار امیدبخش و ایدهآل میدانند و معتقدند که فارغالتحصیلان مدیریت و برنامهریزی آموزشی باید آینده خود را در فردا ببینند. چون کشور ما، یکی از کشورهای در حال رشد و توسعه است و بدون بهرهگیری از شاخههای مختلف آموزشی، نمیتواند توسعه همه جانبه داشته باشد.در حال حاضر فارغالتحصیلان این گرایش در درجه اول جذب آموزش و پرورش میشوند. تعدادی نیز در سازمانهای دولتی از جمله سازمانهای مدیریت وبرنامهریزی و برنامهوبودجه فعالیت میکنند. گفتنی است که فارغالتحصیلان مدیریت و برنامهریزی آموزشی مجوز تأسیس آموزشکدههای درسی را دارند و در صورت داشتن سرمایه لازم، میتوانند در این زمینه فعالیت کنند.
دروس تخصصی گرایش مدیریت و برنامهریزی آموزشی:
اصول مدیریت آموزشی ، روانشناسی اجتماعی در تعلیم و تربیت ، سازمان و قوانین آموزش و پرورش ایران، اصول برنامهریزی آموزشی، مبانی امور مالی و تنظیم بودجه در آموزش و پرورش، اصول برنامهریزی درسی، کاربرد مقدمات کامپیوتر در مدیریت آموزشی، اصول حسابداری، روابط انسانی درسازمانهای آموزشی،نظارت و راهنمایی تعلمیاتی، راهنمایی تحصیلی و شغلی، مسائل نوجوانان و جوانان، آموزش بزرگسالان، برنامهریزی آموزش ضمن خدمت، مدیریت اسلامی، پروژه تحقیقاتی (سمینار)، کار عملی مدیریت در آموزشگاه، کار عملی در سازمانها، متون زبان خارجه (در برنامهریزی آموزش درسی)، متون زبان خارجه در مدیریت آموزشی.
گرایش آموزش و پرورش پیشدبستانی و دبستانی:
آموزشی که از زمان تولد آغاز و تا شروع اولین کار رسمی دبستان در پایان ششمین سال زندگی کودک ادامه مییابد، بسیار مهم است. زیرا کودکان در چنین سالهایی، مراحل مهم و حساس زندگی خود را از نظیر شخصیتی، اجتماعی و آموزشی پشت سر میگذرانند، و در واقع 6 سال اولیه زندگی از لحاظ رشد هوش و شکلگیری شخصیت دورانی سرنوشتساز است. از سوی دیگر آموزش وپرورش دبستانی مهمترین حلقه از حلقههای نظام آموزش و پرورش کشور است و کودکان در این دوره در مراحل بسیار مهم رشد جسمانی، عاطفی، ذهنی به سر میبرند، از همینرو توجه به این دوره از آموزش و پرورش باید از اولویت خاصی برخوردار باشد. هدف گرایش آموزش و پرورش پیشدبستانی و دبستانی تربیت متخصصانی است که بتوانند قوای جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی و اخلاقی کودکان پیشدبستانی و دبستانی را پرورش دهند.
تواناییهای لازم :
تعلیم و تربیت بیش از آنکه علم باشد،فن و هنر است و یک معلم یا مربی باید به یاری فن و هنر خویش مراحل یادگیری را هدایت کند. به همین دلیل دانشجوی این گرایش باید فردی خلاق بوده و از اطلاعات عمومی نسبتاً گسترده و فن بیان خوبی برخوردار باشد و در نهایت از کار با کودکان لذت ببرد.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغالتحصیل این گرایش علاوه بر کار در آموزش و پرورش و مهد کودکها و آمادگیها در صورت داشتن سرمایه لازم میتواند مجوز تأسیس مهد کودک و آمادگی را بگیرد و در این زمینه به طور خصوصی فعالیت کند. همچنین میتواند در مراکز مرتبط با کودکان مانند کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان یا سازمان بهزیستی به عنوان کارشناس حضور داشته باشد.
دروس تخصصی گرایش آموزش و پرورش دبستانی و پیشدبستانی:
آموزش و پروش پیشدبستانی و دبستانی، بهداشت و تغذیه مادر و کودک، اصول بهداشت و کمکهای اولیه، تفاوتهای فردی کودکان، روانشناسی بازی، مدیریت مراکز پیشدبستانی و دبستانی، آشنایی با مفاهیم و روش تدریس ریاضیات، آموزش هنر، تهیه و کاربرد وسایل مواد آموزشی،کاردستی و مهارتهای فنی، مشاهده (کارورزی) زبانآموزی، قصهگویی و نمایش خلاق، کار و آشنایی با طبیعت و زندگی اجتماعی، حرکت ورزشی و سرودهای خاص کودکان، مشاوره کودک، روانشناسی آموزش خواندن، ادبیات کودکان، آشنایی با فعالیتهای تربیتی ـ اجتماعی، روش تدریس علوم تجربی واجتماعی، تربیت بدنی(ورزش و بازیهای دبستانی)، کارورزی دبستان.
گرایش آموزش و پرورش کودکان استثنایی:
کودکان ودانشآموزان استثنایی به پنج گروه عقبمانده ذهنی و معلول جسمی، ناشنوا و نیمهشنوا، نابینا و نیمهبینا، ناسازگار و تیزهوش تقسیم میشوند و در هر گروه شرایط خاصی برای تعلیم و تربیت آنها وجود دارد . هدف از آموزش و پرورش کودکان استثنایی فراهم آوردن فرصتهای مناسب و امکانات آموزشی ویژه برای این دسته از کودکان است. در این گرایش به کودکان دارای مشکلات ذهنی و جسمی بیشتر پرداخته میشود و متخصصان کودکان استثنایی تلاش میکنند تا با توجه به ویژگیهای عقلانی و جسمانی آنان ، تواناییهای ذهنی و جسمی آنها را به حداکثر برسانند .
تواناییهای لازم :
دانشجوی این رشته باید صبر و حوصله بسیار داشته و عشق و علاقه وافری به تعلیم و تربیت کودکان استثنایی داشته باشد. در این رشته خلاقیت و تسلط بر فنون و روشهای آموزش، حرف اول را میزند.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغالتحصیلان این رشته میتوانند به عنوان دبیر یا مربی در مدارس دانشآموزان استثنایی (عقبمانده ذهنی) و مراکز نگهداری کودکان عقبمانده ذهنی فعالیت کنند همچنین میتوانند کارشناس گزینش و تشخیص کودکان عقبمانده ذهنی در مؤسسات گوناگون از قبیل وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی کشور شوند.
دروس تخصصی گرایش آموزش و پرورش کودکان استثنایی:
فیزیولوژی، روانشناسی عقبماندگیهای ذهنی، آموزش و پرورش عقبماندگان ذهنی، اختلالات رفتاری ـ عاطفی، اختلالات گویایی، اختلالات یادگیری، گفتاردرمانی، روشهای تغییر رفتار، آزمونهای تشخیص عقبماندگیهای ذهنی، بهداشت و کمکهای اولیه، روشهای مشاوره و مصاحبه، بازی و حرکت درمانی، تهیه مواد و وسایل آموزشی و کمک آموزشی، روش تدریس علوم تجربی و اجتماعی، روش تدریس ریاضی، روش تدرس زبان فارسی، کارورزی در روشهای تدریس، روشهای بازپروری حسی ـ حرکتی ، روشهای بازپروری حرفهای، روشهای بازپروری اجتماعی، کارورزی در روشهای بازپروری.
علوم تربیتی در میان رشتههای علوم انسانی مجموعهای از دانشهای به هم پیوسته است که به بررسی مبانی، اصول، اهداف، روشها و حل زمینهها و عوامل تعلیم و تربیت میپردازد و از روش عقلی و بحثهای فلسفی در تعلیم و تربیت و نیز روشهای علمی و یافتههای روانشناسی، جامعهشناسی و... در مباحث نظری و کاربرد سود میبرد.
علوم تربیتی در وهله اول دارای فایده عملی است یعنی به عمل تربیت در همه مراحل مدد میرساند و مانند همه علوم دیگر در همآوایی کنونی پژوهش، نقش غیر مستقیمی را ایفاء میکند. به این معنا که برای رشته های علمی دیگر زمینه به آزمایش گذاشتن نظریه هایی مربوط به زمینههای دیگر را فراهم میکند.
در یک تقسیمبندی، علوم تربیتی به سه دسته تقسیم میشود:
الف- علومی که شرایط عمومی و محلی تربیت را مطالعه میکنند. از قبیل: تاریخ آموزش و پرورش، جامعه شناسی آموزش و پرورش، مدیریت آموزشی و....
ب- علومی که اوضاع و وقایع تربیتی را چنانکه هستند مطالعه میکنند. از قبیل علوم مربوط به روش تدریس، و نظریههای مربوط به برنامه ها، روانشناسی اجتماعی، علوم مربوط به ارزشیابی و روانشناسی پرورشی.
ج- علومی که تفکر درباره تربیت و تحول آن را مطالعه میکنند. مثل فلسفه آموزش و پرورش.
در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) اولین گروه آموزشی در رشته علوم تربیتی در سال 1372 از بین فارغ التحصیلان دوره عمومی پنج ساله معارف اسلامی مؤسسه در راه حق، تشکیل گردید و پس از رسمیت یافتن مؤسسه امام خمینی (ره) فعالیت خود را دراین مؤسسه ادامه داد وتا کنون از طریق پذیرش وتشکیل گروههای جدید ونیز گروههای پژوهشی، اصلاح برنامهها وساختار گروه به رشد نسبی خوب از نظر کمیت و کیفیت رسیده است.
این سوالی بود که ترم یک و دو تقریبا برای همه ی همکلاسی هایم مطرح بود.. اما جواب نسبتا کاملی برای آن پیدا نمی کردیم. تا اینکه من و خانم شجاعی در دی ماه 85 با مراجعه به سازمان آموزش و پرورش کل – واقع در بلوارامین- در گفتگویی که با جناب آقای گیلکی که آن زمان مشاوره ی متوسطه ی سازمان بودند-الان نمی دانم هستند یا نه- داشتیم به جواب اکثر سوالات رسیدیم.بسیاری از ترم اولی ها از ما همین سوالات را می پرسیدند. این مصاحبه را برای این عزیزان می نویسم.
اکثر افراد جامعه مرد ، زن ، کوچک و بزرگ بر این باورند که "علوم تربیتی" با تربیت معلم و یا امور تربیتی تفاوتی ندارد . برخی دیگر که می پندارند "علوم تربیتی" همان تربیت بدنی ست!!!
تصور بیشتر افراد این ست که دانشجوی علوم تربیتی در نهایت مربی پرورشی خواهد شد! و نهایتا اگر اطلاعات زیادی داشته باشند می گویند: " پس آخر آخرش معلم می شوی ؟!"
از این رو لازم دیدیم در مورد این رشته توضیحاتی ذکر کنیم:
در فرهنگ لغت فارسی در ذیل واژه ی "تربیت" این معانی نوشته شده است:
"پروراندن، پروردن، پرورش دادن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن"
واژه های "پروردن ، پروراندن و پرورش دادن" هر سه معنایی واحد دارند و تربیت به این معنا برای همه ی جانداران ( اعم از انسان، حیوان و حتی نباتات) استفاده می شود و درباره ی انسان برای جسم و روح – هر دو- به کار می رود. اما غالبا در میان عوام وقتی از تربیت سخن به میان می آید اذهان مردم به روح و روان آدمی و بعد معنوی او معطوف می گردد. وقتی به کسی خطاب می شود "تو تربیت نداری" در اصل این مفهوم تداعی میشود که "مگر به تو رفتار آداب و مقررات فلان کار را یاد نداده اند؟"
پر واضح است که "علوم تربیتی" و تربیت بدنی با یکدیگر شباهتی ندارند. تربیت بدنی با جسم انسان سر و کار دارد .حال آنکه هر آنچه در "علوم تربیتی" گفته می شود مربوط به تعلیم و تربیت و روح آدمی ست.
اما ببینیم چرا علوم تربیتی با تربیت معلم و امور تربیتی اشتباه گرفته می شود ؟ و آیا اینها نقاط مشترکی دارند یا نه؟
امور تربیتی با علوم تربیتی چه تفاوتی دارد؟
امور تربیتی نهادی ست وابسته به سازمان آموزش و پرورش . این نهاد فوریتی بود که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی با اهداف خاص امور تربیتی –آموزش تعالیم انسانی و اسلامی- تعریف شد ، ادامه پیدا کرد و روز به روز مراحل تکامل را پشت سر گذاشت. در حقیقت هدف آن بارور شدن نظام تربیتی و تعلیم و تربیت دانش آموزان بوده و هست و این همان نقطه ی مشترک امور تربیتی با علوم تربیتی ست.
تفاوت این دو این ست که امور تربیتی یک نهاد است و تنها تعلیم و تربیت را در مدارس دنبال می کند . اما علوم تربیتی یک رشته ی تحصیلی در سطح دانشگاه و در مقاطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکترا ست و تعلیم و تربیت کل جامعه را در نظر دارد.
تفاوت علوم تربیتی و تربیت معلم در چیست؟
علوم تربیتی یک رشته ی تحصیلی ست اما تربیت معلم رشته نیست ، یک گرایش شغلی ست. در مراکز تربیت معلم فرد را برای " معلم شدن" آماده می کنند آن هم با شرایط و ضوابط خاص این مراکز در زمینه ی جذب و گزینش و آموزش. به عبارت دیگر رشته ی علوم تربیتی بسته به نوع گرایش این رشته ابزاری ست به منظور نیل به اهداف آموزش و پرورش و مراکز تربیت معلم.
چرا عموم مردم علوم تربیتی را با امور تربیتی اشتباه می گیرند؟
به دلیل اینکه هدف نهایی هر دو تعلیم و تربیت است لکن امور تربیتی رسالتی ست که آموزش و پرورش کشور به منظور کاربردی نمودن و نهادینه کردن آموزه های علمی و تربیتی در زندگی دانش آموزان بر ضمّه ی خود قرار داده ست که این آموزه ها همان پیکره ی علوم تربیتی ست.
منبع: بیتوته